Rouw
De afgelopen weken weer een aantal overlijdens gehad in mijn directe omgeving. Elke keer weer als dat gebeurt merk je hoe lastig mensen dat vinden. “Veel sterkte”, hoor je veel mensen zeggen, goed bedoeld en ik maak me er zelf af en toe ook schuldig aan. Terwijl ik zelf merk dat ik eigenlijk veel meer behoefte heb aan een moment van zwakte. Aan een moment waarop ik de emotie goed kan voelen, kan laten komen en ook kan uiten. Eens flink huilen, of soms schelden roepen en tieren, dat kan zo goed doen. De fases van rouwverwerking van Kübler Ross kennen velen: Ontkenning: “Dit gebeurt niet bij mij.” Woede: “Waarom met mij?” Marchanderen: ”Ik beloof een betere persoon te worden als...” Verdriet en depressie: ”Ik geef het op.” Aanvaarding: “Ik ga verder met mijn leven.” Ik herken ze bij mezelf, maar mis ook een fase, de ik de fase van herkenning noem. Op de meest rare momenten meen je de overledene weer te zien, je ziet de persoon fietsen of voorbij lopen en denkt “Hij, zij, is er nog.” Nee dus. Misschien hoort het wel bij de ontkenning en denk je de persoon te zien, omdat je die graag wilt zien en niet wil accepteren dat deze er niet meer is. Die woede is voor veel mensen toch een lastig stuk. Ik weet nog goed dat ik ontzettend boos was, me in de steek gelaten voelde toen mijn grootmoeder stierf. Ik was 13 en ging dagelijks bij mijn oma langs om vakken te vullen. Mijn vader en grootvader hadden een rijdende winkel. Aan het eind van die maandagavond zei ze: "Ik heb een beetje pijn op de borst en het trekt naar mijn arm." Ze wreef hierbij over haar borst naar haar linker arm toe. Tijdens het avondeten zeiden we nog tegen elkaar, "Als het 't hart maar niet is." De volgende dag werd ik uit de klas gehaald en moest naar huis gaan, waar ik te horen kreeg dat Santje dood was. Ik werd stil en vervolgens heel erg boos, ik voelde me enorm in de steek gelaten. Mijn grootmoeder, waar ik dagelijks naar toe ging, waar ik me goed voelde, was er niet meer. Maar voor de woede, voor het schelden en tieren was geen plaats. Het moest stil zijn, want oma was dood. Ja dat klopt, mijn oma was dood en ik was heel boos omdat ze er niet meer was, ze had mij in de steek gelaten. Weken later fietste ik door de Kroondomeinen bij Apeldoorn om mezelf op te hangen, een betere uitweg vond ik niet. Het idee dat er kinderen zouden zijn die me zouden vinden heeft me tegen gehouden om het te doen. Jaren later, in een van de therapieën die ik heb gedaan, in dit geval een bio-energetica therapie bij Wim, mijn oude toneelregisseur, die oefencliënten nodig had, bleek er nog heel veel emotie en boosheid in mijn lijf vast te zitten. Dezelfde boosheid en emotie die het voor mij onmogelijk maakte, me werkelijk aan iemand te binden. De mensen waarvan ik hield gingen toch allemaal dood (er waren na het overlijden van mijn oma in een paar jaar tijd verschillende, voor mij belangrijke mensen overleden). “Ga maar naar het graf van je grootmoeder en scheld haar de huid vol.”: dit was Wim zijn advies en ik heb het gedaan. Ik was na de begrafenis van mijn grootvader, nooit meer naar het graf geweest en kon het moeilijk vinden. Ik vond het ook lastig mijn grootvader te negeren, maar ik heb haar de huid vol gescholden en mijn boosheid, woede, in de steek gelaten voelen er uit geschreeuwd. Het was gelukkig rustig op het kerkhof. Wat luchtte dat op, ik was het kwijt, na zoveel jaren. Daarna heb ik een roos op het graf gelegd, want Santje was en is toch mijn oma, mijn lievelingsoma, mijn beschermengel. Ik had dit echt nodig om het rouwen af te sluiten. Hierna pas bleek ik wel in staat me aan een nieuwe partner te hechten. Mede hier door heb ik nu al 17 jaar en relatie met mijn hele fijne man. Wat je ook doet bij een overlijden moet ieder voor zich bepalen, geef mensen de ruimte het op hun eigen manier te doen, geef jezelf de ruimte het op je eigen manier te doen en ja, je mag verdrietig zijn en hoe meer je van iemand gehouden hebt en hoe meer je tegen iemand opgekeken hebt, des te dieper en heftiger is de emotie, het verdriet. Omdat de liefde en de warmte er mocht zijn, mag dus ook het verdriet en de leegte er zijn. Misschien is dan ook overleven een beter woord dan verwerken. Misschien is zwakte en je kunnen laten gaan in de emotie ook een betere dan de Sterkte en je goed houden. Het verdriet is er ook alleen maar omdat de liefde, het houden van, er geweest is. Bovendien verdwijnt die liefde en dat houden van ook niet, ze blijft en krijgt een andere vorm. Eerst is het overleven, totdat het verlies een plaats gekregen heeft en de ruimte voor mooie herinneringen komt. Ik ben nog steeds dankbaar voor de inmiddels vele mensen die ik heb mogen kennen en inmiddels afscheid van heb moeten nemen. Maar niet alleen Santje, Dien, Denny, Walter, Jo, Jo, Jan, Annie, ook Alex, Harry, Keimpe, Mark,,,,,,,,,,,, ik denk nog regelmatig met veel warmte aan ze terug, blij dat ik ze heb mogen kennen en dat we een deel van onze weg samen hebben kunnen doorbrengen.
3 Comments
Peter Termeer
1/31/2018 14:19:31
Wat een ontzettend pakkend en herkenbaar stuk, geweldig Gert
Reply
1/31/2018 18:33:10
Dank je Peter, zo voel ik het ook.
Reply
Emile Poulisse
2/1/2018 13:54:13
zo lang "sterk" en "zwak" connotaties hebben als "goed" en "minder goed" passen ze niet bij rouwen. Dus ja, je zou ook iemand zwakte kunnen toewensen. Met iemand sterkte wensen toon je zonder meer betrokkenheid en dat is waar het om gaat.
Reply
Leave a Reply. |
Gert KruitboschHier vindt u blogs over veranderingen in de maatschappij en bij mensen. Hoe gaan wij, u en ik met veranderingen om. Archieven
November 2024
Categorieën |